پاسخ آنتی اکسیداتیو دو رقم خیار به سطوح مختلف (کمبود تا سمیت) عنصر نیکل در محیط هیدروپونیک

چکیده نیکل به عنوان جدیدترین عنصر‎غذایی مورد ‎نیاز گیاهان عالی، در مقادیر بسیارکم برای رشد بهینه گیاه مورد ‎نیاز است. کود اوره یکی از مهمترین ‎و‎ پرمصرفترین کودهای نیتروژن‎ دار در کشاورزی امروزی بوده و کاربرد آن برای کشت گیاهان در مزرعه به اثبات رسیده ‎است. اطلاعات و دانش ما در مورد اثرهای زیستی نیکل بر پتانسیل تولید گیاهان هنوز بسیار محدود است اما به هر حال با اثبات ضرورت نیکل در گونه‎های متنوع گیاهی و افزایش کاربرد کود اوره به عنوان منبع نیتروژن، اهمیت شناخت ویژگی‎های شیمیایی و زیستی نیکل و تاثیر آن بر پتانسیل تولید محصولات کشاورزی و همچنین اثرهای زیستی سطوح مختلف کمبود تا سمیت نیکل بر خسارت اکسیداتیو و پاسخ آنتی‎اکسیداتیو گیاه به ‎ویژه سبزیجات آشکار می باشد. بنابراین پژوهش حاضر با اهداف بررسی سطوح مختلف نیکل و منبع نیتروژن بر رشد و عملکرد، برخی شاخص‎های کیفی میوه و ظرفیت آنتی‎اکسیداتیو در دو رقم خیار مزرعه‎ای (سوپردامینوس) و گلخانه‎ای( نگین) به عنوان یکی از سبزیجاتی که هم مصرف خوراکی و هم مصرف تجاری دارد، انجام شد. در این پژوهش نیتروژن از دو منبع اوره و نیترات‎آمونیوم تأمین‎شد.سطوح نیکل شامل (صفر،100،50 و 200 میکرومولار از منبع کلرید‎نیکل) بود. بوته‎های خیار طی دو مرحله برداشت شدند. مرحله اول (50 روز پس از جوانه زنی) و مرحله دوم (100 روز پس از جوانه زنی) در هر مرحله عملکرد وزن‏ تر شاخساره و ریشه خیار اندازه‎گیری ‏شد. میوه‎های خیار نیز به طور جداگانه برای اندازه‎گیری برخی شاخص‎های کیفی میوه برداشت شد. آزمایش‎هایی نظیر اندازه‎گیری غلظت اوره، فعالیت آنزیم اوره‎آز برگ، غلظت آهن، روی و نیکل شاخساره، فعالیت آنزیم‎های آنتی ‎اکسیدانت شامل(کاتالاز،گایاکول پراکسیداز و آسکوربات ‎پراکسیداز)، غلظت مالون ‎دی‎آلدهید (پراکسیداسیون لیپیدها) و برخی‏شاخص‎های کیفی میوه شامل( غلظت اسیدآسکوربیک،‏ مقدارکل ‎جامدات محلول و سفتی بافت میوه) انجام شد. نتایج نشان داد در رقم سوپردامینوس‏ صرفنظر از منبع نیتروژن،کاربرد 50 میکرومولار تاثیر معنی‎داری بر عملکرد وزن خشک ریشه و شاخساره و میوه نداشت. در رقم نگین، کاربرد 50 میکرومولار نیکل سبب افزایش معنی‎دار عملکرد وزن خشک ریشه و شاخساره در تیمار اوره در مقایسه با شاهد شد. در حالیکه در تیمار نیترات‎آمونیوم تاثیری بر عملکرد وزن خشک ریشه و شاخساره و میوه نداشت. در هر دو رقم خیارافزایش غلظت نیکل به 100 و 200 میکرومولار سبب کاهش معنی‎دار وزن خشک ریشه و شاخساره و میوه و ظرفیت آنتی‎اکسیدانتی خیار شد.کاربرد 50 میکرو مولار نیکل، صرفنظر از منبع نیتروژن در هر دو رقم خیار سبب افزایش معنی‏دار فعالیت آنزیم اوره‎آز و کاهش غلظت اوره شاخساره در مقایسه با شاهد (تیمار بدون نیکل) شد. اما غلظت‎های بالاتر نیکل صرف‎نظر از منبع نیتروژن، در هر دو رقم خیار سبب کاهش معنی‎دار فعالیت آنزیم اوره‎آز و افزایش غلظت اوره شاخساره در مقایسه با سطح 50 میکرومولار نیکل شد. در رقم سوپردامینوس مزرعه‎ای، بیشترین عملکرد میوه، مقدارکل ‎جامدات ‎محلول وسفتی ‎بافت‎ میوه‏ مربوط به سطح 50 میکرومولار نیکل است که با شاهد (تیمار بدون نیکل) تفاوت معنی‎دار نداشت. صرفنظر از منبع نیتروژن،کاربرد نیکل در محلول ‎غذایی سبب افزایش ویتامین ث ( اسیدآسکوربیک) میوه در دو رقم خیار در مقایسه با شاهد (تیمار بدون نیکل) شد. بر اساس نتایج این پژوهش، افزودن نیکل در سطوح‏کم، بسته به رقم خیار و منبع نیتروژن مصرفی، سبب بهبود عملکردکمی وکیفیت میوه می‏شود. همچنین تاثیر زیادبود نیکل بر رشد و عملکرد خیار بسته به رقم گیاه و منبع نیتروژن متفاوت است. کلمات کلیدی: نیکل، خسارت اکسیداتیو،سبزیجات، اوره، اسید آسکوربیک، خیار